استاندارد سطحی از کیفیت است که از سوی عموم قابل قبول دانسته شده است. استاندارد نظامی است مبتنی بر نتایج علوم و فنون و تجارب بشری ، استاندارد یعنی قانون ، قاعده ، اصل ، ضابطه و به طور کلی هر امری که طبق اصول منظم و مرتبی انجام گیرد . استاندارد تبلور آگاهی و آزمایش گذشته است .
همچنین عباس بازرگان در کتاب ارزشیابی آموزشی خود، در تعریف استاندارد آورده است : استاندارد (معیار) سطح مطلوب نشانگرهایی است که «کیفیت ملاک» را مشخص می کند. تعیین استانداردها، همانند ملاکها امری قضاوتی است.در این زمینه سازمان بین المللی استاندارد (iso) در بیان تعریف استاندارد چنین آورده است که :
استاندارد، مدرکی است در برگیرنده قواعد راهنمایی ها یا ویژگیهایی برای فعالیت یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق هم رایی فراهم و به وسیله سازمان شناخته شده ای تصویب شده باشد و هدف از آن دست یابی به میزان مطلوبی از نظم و (بهبود کیفیت) در یک زمینه خاص است.
آنگونه که بررسی تاریخی استاندارد نشان می دهد استاندارد سازی بیشتر در مسائل مادی و فیزیکی و در صنعت مورد توجه قرار گرفته است. در زمینه آموزش و پرورش بررسی ها حاکی از قدمت دو دهه ای این موضوع در جهان دارد. اگر چه پیش از این استاندارد ها در نظام آموزش و پرورش وجود داشته اند ولی توجه علمی به آن از دو دهه پیش آغاز شده است. پیشینه استاندارد در کشور ما نیز همانطور که پیش تر گفته شد از قدمت بسیار زیادی برخوردار است و به استناد آثار تاریخی ، فرهنگی و هنری به جا مانده به هزاره های قبل از میلاد بر می گردد.
ولی در بعد آموزش و پرورش ، تنها یک سال است که این مهم مورد توجه مسئولین قرار گرفته و فعالیت استانداردسازی به طور مستقیم در دستور کار معاونت برنامه ریزی منابع انسانی و دفتر بهبود کیفیت و راهبری استانداردها در آموزش و پرورش قرار گرفته است .
استانداردهای آموزشی را می توان سیستم و سامانه ای در نظر گرفت که کار کنترل کیفی فعالیتها و خدمات ارائه شده از سوی این نظام را بر عهده دارند .
شرایطی که برای استانداردهای آموزشی در نظر گرفته می شود ، حاصل مطالعات و پژوهش های علمی است. میتوان گفت که آنها مفهوم ثابتی نیستند، همراه با دگرگونی ها و پیشرفت هایی که در اثر تحقیقات علمی حادث می شود ، معیارهای استاندارد نیز تحت تأثیر قرار می گیرندو در جهت تکامل و پویایی حرکت می کنند. ممکن است آنچه که اکنون استاندارد نامیده می شود در یکی دو دهه ی آینده اگر مطابق با یافته های جدید، تغییرات و پیشرفت هایی در آن صورت نگیرد، از راه استاندارد خارج شود و به همین خاطر است که می توان استاندارد را مفهومی پویا و متغیر تلقی کرد .
فرایند استاندارد و استاندارد سازی در سازمانها ، می تواند فواید بسیاری را به همراه داشته باشد بهره گیری از استانداردها می تواند موجب ساده سازی امور ، امکان تعویض پذیری آنها و افزایش ایمنی فعالیتها را به همراه داشته باشد و صرفه جویی در منابع انسانی و اقتصادی را موجب شود.
استانداردها ارایه دهنده راه حل برای مشکلات بوده و افزایش بهره وری را به همراه دارند که این عمل می تواند به صورتهای زیر انجام شود:
الف) ارایه روشهای صحیح در محاسبات فنی.
ب) تعیین قواعد عمومی و مشخصات و ویژگی های محصول ( خروجی سیستم )
ج) یکنواختی و هماهنگ سازی.
د) گردش صحیح اطلاعات و جلوگیری از اتلاف سرمایه و زمان.
ه) کاهش قابل توجه هزینه ها از طریق کاهش انواع و میسر کردن تولید انبوه.
به طور کلی استاندارد کردن می تواند فواید زیر را به همراه داشته باشد.
۱ – از نظر تولید کننده :
– به کارگیری قواعد اصلی در فرایندهای ساخت.
– کنترل بهتر فرایند ها ،مواد ، منابع انسانی.
– جلوگیری از اتلاف مواد و انرژی.
– افزایش سرعت تولید.
– سهولت برقراری ارتباط.
۲- از نظر مصرف کننده :
– اطمینان از کیفیت محصول
– قابلیت تعویض پذیری
– سهولت برقراری ارتباط
۳- از نظر متخصصین
– به کارگیری روشهای پذیرفته شده ( با درجه اطمینان )
– سهولت بهبود و توسعه محصولات و فرآیندها.
– افزایش اطلاعات و دانش فنی در رابطه با خواص ، امکانات و کاربرد مواد.
– راهنمایی به منظور تحقیقات و برنامه های توسعه.نظام آموزشی هر جامعه ای به دلیل برخورداری از اهدافی خاصی که بر عهده آن نهاده شده است ، نیازمند توجه اساسی به رعایت اصول استاندارد می باشد . اگر کاری بر طبق اصول استاندارد مربوطه انجام نشود . این امر به معنی آن نیست که آن کار نشدنی است ولی به دلایلی منطقی می توان ادعا نمود که کارایی اثر بخشی آن تقلیل می یابد یا اینکه اگر تمام سعی و کوشش لازم در کسب کارا بودن فعالیت آنگاه که آن به نوعی غیراستاندارد انجام می شود به کار رود ، کیفیت آن بسیار پائین تر از زمانی است که آن فعالیت بصورت استانداردانجام شود .
استانداردها بویژه در آموزش و پرورش بهترین عمل را تضمین می کنند و به همین دلیل عدول از آنها از بین بردن اثر بخشی است. به عبارت دیگر استانداردها برای اطمینان از اینکه مطلوبیت مورد درخواست در حدبالای اثر بخشی قابل دسترس است برقرار می گردند و به این دلیل کار باید بر اساس آنها انجام شود.
استانداردسازی منابع انسانی و آموزش و پرورش با هدف ارتقای کیفیت و بهره وری نظام آموزش و پرورش صورت می گیرد. بهره وری مفهومی است که می تواند بسیاری از آسیبها و معظلات را در بخش های گوناگون تعلیم و تربیت به حداقل برساند. بنابراین استانداردنمودن منابع انسانی که به تبع آن ارزیابی و آموزش مستمر در برنامه های مدیریت منابع انسانی قرار می گیرد، می تواند در کارآمد ساختن نظام آموزش و پرورش کشور مؤثر واقع شود.
استاندارد سازی آموزشی فرایندی برای ایجاد و به کارگیری قوانین و مقررات مناسب به منظور به نظم و ترتیب در آوردن فعالیتها با هدف رسیدن به کیفیت بالاتر است. برای رسیدن به این مقصود ، استانداردها به مثابه ابزار کار و استاندارد سازی پل ارتباطی بین استاندارد و کیفیت مناسب در نظر گرفته می شود .
منبع :
-Standard”s Concept.
-سیروس فخرایی،نقش متقابل استانداردو فرهنگ،ماهنامه استاندارد،سال یازدهم، شماره ۱۰۹(مهر۱۳۷۹):ص ۲۷.
-سعید کهنسال،استاندارد سازی:شناخت-روشهای اجرا و تاثیرات آن،ماهنامه استاندارد،شماره۱۱۰(آبان ۱۳۷۶):ص۲۱.
-عباس بازرگان،ارزشیابی آموزشی(تهران:سمت،۱۳۸۰)،ص۴۳.
-ابوالفضل بختیاری،استانداردها،ابزاری برای اعتبارسنجی و …،نشریه شاخص(نشریه معاونت برنامه ریزی و منابع انسانی،پیش شماره دوم، آبان ۱۳۸۲):ص۲۷.
-مهرداد یگانه،استانداردو استانداردکردن(تهران:مرکز آموزش تحقیقات صنعتی ایران،پائیز۱۳۷۹)،ص ۲۶.
