با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، فضای دومی به موازارت جهان واقعی ایجاد شده که به واقع تمام عناصر و اجزایی دنیای واقعی را در خود تکرار می‌کند. آموزش و به دنبال آن نهادهای آموزشی مانند مدارس و دانشگاه‌ها همچنان که در جهان واقعی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در فضای مجازی نیز دارای اهمیت و تاثیر بسزایی در گسترش علوم و فناوری و رشد سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای در دانش آموزان ، دانشجویان و همه‌ی اقشار جامعه است.در فرآیند گذار به جامعه اطلاعاتی، بسیاری از پدیده‌ها و مفاهیم شکل تازه‌ای به خود می‌گیرند و با تغییر چارچوب، خود را با تحولات ایجادشده سازگار می‌سازند. مسأله آموزش ، مدرسه و دانشگاه که سابقه‌ای طولانی در تاریخ بشر دارد، هم زمان با ورود جهان به عصر اطلاعات به صورت آموزش الکترونیکی و دانشگاه مجازی نمود پیدا کرده است. اگرچه از مطرح شدن این مفاهیم در سطح جهان مدت زیادی نمی‌گذرد، فعالیت‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است. در کشور ما نیز چند سالی است که به این مبحث پرداخته می‌شود.
مدرسه مجازی – دانشگاه مجازی
مدرسه یا دانشگاه مجازی یک محیط آموزشی مجتمع است که دانش آموزان و دانشجویان می‌توانند از طریق اینترنت از جلسات درس استفاده کنند، امتحان بدهند و با استاد و همکلاسی هایشان ارتباط برقرار کنند. همچنین مدرسه مجازی ابزارهایی در اختیار مدیران ، اساتید و دبیران قرار می‌دهد که بتوانند وظایف خود را از طریق اینترنت انجام دهند. برای مدیر ابزارهای مدیریتی از قبیل ارائه دروس ، انتخاب دبیر و معلم ، زمان بندی دروس و ترم، مدیریت مالی و … را فراهم می‌کند. معلم یا استاد نیز ابزارهایی در اختیار دارد که می‌تواند درس ارائه کند، امتحان بگیرد و نمره امتحانی دانش آموزان یا دانشجویان را وارد کند.برای این آموزش محدودیت مکانی و یا زمانی وجود ندارد. همچنین نیازی نیست تا تعداد دانش آموزان به حد نصاب برسد. این نوع از آموزش با تعداد محدودی معلم یا استاد می توان دانش آموزان ودانشجویان بسیاری را پوشش داد.علاوه بر این که انتقال الکترونیکی متون درسی به صورت فایل های متنی از چاپ کاغذ بسیار با صرفه تر است و تمام هزینه ها به نحو چشمگیری کا هش می یابد. تکنیک های آموزشی که در این روش استفاده می شوند متنوع هستند. منتشرکردن متون،فایل های صوتی و تصویری جلسات تدریس، اسلایدها و نمودارهای درسی، اتاقهای چت و کنفرانس،استفاده از شبکه های آموزشی رادیویی و تلویزیونی بر روی اینترنت از آن جمله اند.علاوه بر این استفاده و دسترسی بهتر به کتابخانه ها و منابع آموزشی و امکان جستجوی سریع در حین مطالعه دروس بدون آن که نیاز به ترک محیط مطالعه و صرف وقت شود،به کیفیت این شکل از تحصیل می افزاید(کدیور،۱۳۸۲).
دانشگاه مجازی از دانشگاه واقعی و مدرسه کجازی از مدرسه واقعی جدا نیست. دانشگاه و مدرسه مجازی مبتنی بر تجربه‌های دانشگاه یا مدرسه واقعی است یعنی در آموزش مجازی نیز تلاش می شود همه عناصر کلاسی و دانشگاهی در دانشگاه واقعی بکار گرفته شود، با این تفاوت که کلاس در فضای دیجیتال، واقعی، مجازی، غیر مرکزی و تعاملی همزمان با ظرفیت همه جهان تحقق پیدا می کند. در این فضا کلاس، فضای آموزشی، تعامل استاد و دانشجو یا معلم و شاگرد و جایی برای کنارهم بودن دانشجویان و دانش آموزان و حتی حس مسئولیت حضوری کلاس فراهم شده است. بنا براین حس یادگیری در یک فضای جمعی در دانشگاه یا مدرسه مجازی نیز پیش بینی شده است. درون این فضا نیز گاهی امکاناتی را به وجود می‌آورند که قوی‌تر از جهان واقعی است. به نوعی حس جمعی را به وجود می‌آورند و ساعت مشخص می‌گذارند. این فضا غیر مرکزی و پراکنده است. ممکن است یک نفر در امریکا باشد و یک نفر در تهران، اما با ساعت مشخص می‌توانند در یک فضای زنده به تعامل با استاد بپردازند. در واقع دانشگاه یا مدرسه مجازی از خصلت چند فرهنگی، چند مکانی و چند ظرفیتی بالا برخوردار است. سرعت در فضای آموزش مجازی خیلی بیشتر از فضای واقعی است و آموزش بسیار متراکم است. برخلاف فضای واقعی که استاد ممکن است با تاخیر و تانی مطالب را به دانش آموز یا دانشجو منتقل کند، در فضای مجازی فرایند آموزش سریعتر است یعنی فرد نیازمند سرعت است(عاملی،۱۳۸۵).دانشگاه‌های مجازی محل مناسبی برای ظهور و بروز استعدادها، خلاقیت و نوآوری‌ها خواهند بود. فناوری اطلاعات موجب افزایش کارایی فرآیند آموزش می‌گردد و از مهم‌ترین‌دستاوردهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ افزایش کیفیت یادگیری و آموخته‌های دانش‌آموزان و دانشجویان
ـ سهولت دسترسی به حجم بسیار بالایی از اطلاعات و دانش‌های موجود در جهان
ـ دسترسی سریع و به موقع به اطلاعات در زمان بسیار اندک
ـ کاهش برخی هزینه‌های آموزشی
ـ بالا بردن کیفیت، دقت و صحت مطالب درسی و علمی
ـ ارتقای علمی دانش‌آموزان و دانشجویان
دانشگاه و مدرسه واقعی-مجازی
دانشگاه یا مدرسه مجازی به نوعی بازتاب و بازنمای واقعی از مدارس و دانشگاه‌های واقعی است، نظام انتقال آسان، قرار گرفتن در یک فضای خود راهبر و امکان ارتباط مجازی در عین واقعی بودن میان معلم و شاگرد یا اساتید و دانشجویان مهم ترین ویژگی یک دانشگاه یا مدرسه مجازی را تشکیل می‌دهد. در مدرسه یا دانشگاه واقعی- مجازی، در واقع مجموعه ای از سخت افزارها و نرم افزارها وجود دارند که شرایط نمایش واقع گرایانه آموزش واقعی را که محصول تعامل واقعیت و مجاز می باشد فراهم می کنند. یعنی از طریق اینترنت بستری برای واقعی کردن این آموزش فراهم شده است. در دانشگاه مجازی، در هنگام تحصیل فرد به گونه ای در این محیط غوطه ور می شود که در واقع امکان یک نوع تعامل واقعی را برای او فراهم می سازد. این غوطه ور شدن از طریق امکانات کامپیوتری که در مدرسه یا دانشگاه مجازی برای آموزش از آنها استفاده می شود فراهم می آید. کاربر زمانی که در این نوع آموزش از طریق اینترنت به مدرسه یا دانشگاه مورد نظر وصل می شود، احساس هویت جدیدی به او دست می دهد، اما این احساس تا زمانی است که از طریق اینترنت ارتباط او با مدرسه و دانشگاه موردنظر برقرار است.
نتیجه گیری
دانشگاه‌های و مدارس سنتی ناگزیر به سازگاری با سیر تحولات و تغییرات جدید هستند. در این راستا شرط اساسی برای استفاده مؤثر از آموزشگاه های مجازی، داشتن سواد فن‌آوری اطلاعات است. بنابراین، تحول نظام‌های آموزشی در مدارس در زمینه آموزش‌های فن‌آوری‌اطلاعات پیش نیاز تحول نظام‌های دانشگاه است. بدون شک تحقق مدرسه یا دانشگاه مجازی در کشور نیازمند ایجاد زیرساخت‌هایی است که برخی از آن ها عبارتند از:
• زیرساخت‌های مخابراتی: از آنجا که فرآیند انتقال اطلاعات و انجام عملیات لازم در سیستم فراگیری الکترونیکی از طریق بستر مخابراتی صورت می گیرد، وجود زیر ساخت مخابراتی مناسب از جمله الزامات تحقق آموزشگاه های مجازی است.
• زیرساخت‌های قانونی: می‌توان گفت مهمترین سرمایه تدریس الکترونیکی، محتوای آموزشی آن است. بنابراین، تصویب قوانینی برای حمایت از حقوق پدیدآورندگان و صاحبان محتوای آموزشی و نظارت بر اجرای صحیح این قوانین شرط لازم برای گسترش این قبیل فعالیت‌ها است.
• زیرساخت‌های فرهنگی: از جمله الزامات توسعه فناوری اطلاعات در یک جامعه، فرهنگ‌سازی صحیح و مناسب است. در امر ایجاد و توسعه تدریس الکترونیکی ، این واقعیت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. فرهنگ‌سازی صحیح و ارایه تصویر مناسبی از این نوع تدریس الکترونیکی می‌تواند زمینه پذیرش عمومی و استقبال از آن را فراهم سازد.
استفاده از فناوری‌های جدید، مستلزم تغییر نگرش‌ها و رویکردهای اجرایی امور است. غفلت از این موضوع سبب بروز مشکلاتی در استفاده از یک فناوری می‌شود.
منابع
عطاران.م (۱۳۸۲)، “دانشگاه مجازی:تحول از آموزش به یادگیری”، مجله تکفا، سال اول، شماره پنجم و ششم، ص ص ۸۱-۸۹٫
کاستلز ،م،(۱۳۸۰) عصر اطلاعات، ترجمه احمد علیقیان، افشین خاکباز،تهران: طرح نو.
کدیور،پروین. ابراهیمی قوام، صغری. (۱۳۸۲)،جهانی شدن وتعلیم و تربیت،تهران:پژوهشکده تعلیم و تربیت.
“گزارش بررسی دانشگاه مجازی و سیستم‌های یادگیری الکترونیکی”.(۱۳۸۱) مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه شریف، تهران، تیر ۱۳۸۱٫
محمدی ،م. آموزش و پرورش و گفتمان های نوین(۱۳۸۳)،تهران،وزارت آموزش و پرورش.
✕
ایران رزیدنت
FREE
FREE
VIEW